Wat moeten inwoners van Heemstede de komende jaren doen? „Isoleren, isoleren, isoleren”, zegt wethouder Sjaak Struijf. „En kijk als het kan naar een hybride warmtepomp.” Het onderzoek naar alternatieven voor aardgas is nog volop gaande, maar veel Heemstedenaren kunnen al aan de slag. Graag zelfs.
Een interview met Sjaak Struijf (wethouder PvdA) in het Haarlems Dagblad van 10 januari 2022: “Tegen 2050 zal Heemstede er ondergronds heel anders uitzien dan nu. In sommige wijken liggen hopelijk de dikke leidingen van een collectief warmtenet. In andere wijken liggen de ouderwetse gasleidingen er nog, maar suist daar misschien groengas of waterstofgas doorheen. Elders weer wordt van grote diepte warmte omhooggehaald. Immers, Heemstede moet aardgasvrij worden. Maar in welke wijken wat en wanneer gaat gebeuren, is nog onbekend. En ook óf collectieve oplossingen wel haalbaar zijn. „De eerste tien, vijftien jaar zijn er geen ingrijpende plannen te verwachten”, zegt wethouder energietransitie Sjaak Struijf (PvdA).Toch kunnen Heemstedenaren al aan de slag, zegt hij. „Zodat je nu al aardgas bespaart en je woning klaar is om straks te worden aangesloten op een nieuwe warmtebron. En dat betekent: isoleren, isoleren, isoleren.”
Stapje extra
Isoleren is voor alle huizen nuttig. Het betekent energiebesparing en dat is goed voor het klimaat en de energierekening. „Isoleren is een maatregel waar je geen spijt van krijg”, zegt Struijf. „Doe het op een logisch moment, als je gaat verhuizen of verbouwen, maar doe het dan góed. Zet een stapje extra.”
Ook promoot Heemstede de hybride warmtepomp – een elektrische warmtepomp naast de reguliere cv-ketel. Die warmtepomp levert bijna het hele jaar rond voldoende warmte, zodat er tot 70 procent aardgas wordt bespaard. „Gebruik ook gewoon mínder energie. Stook niet alle vertrekken warm en zet de verwarming uit als je het huis verlaat”, zegt Struijf. Alles scheelt, want alle CO2 die de lucht invliegt, blijft daar honderden jaren hangen en bijdragen aan de klimaatverandering. Ondertussen onderzoekt de gemeente hoe het dorp tegen de laagste maatschappelijke kosten van het aardgas af kan. De Transitievisie Warmte is klaar en zal regelmatig worden aangepast, minstens elke vijf jaar. De eerste versie ziet er zo uit:
Oude huizen
In de meeste wijken (roodbruin op de kaart) is een alternatief voorlopig niet in zicht. De vrij oude huizen staan vaak ver uit elkaar, waardoor een warmtenet onhaalbaar lijkt. Misschien kunnen groengas of waterstof in de toekomst iets betekenen. Daarvoor kan dan het bestaande gasnet worden gebruikt. In deze wijken hoopt de gemeente dat woningeigenaren zelf al stappen zetten naar zoveel mogelijk energiebesparing. Individueel of met een paar buren of misschien de hele straat. „Denk aan een kleinschalig warmtenet met warmte-koude-opslag. Aquathermie lijkt voor in de toekomst ook interessant”, zegt Struijf. „Of, stel, bij een huis staat een grote garage waar veel zonnepanelen op passen. Dan kan ook de buurman daar stroom van gaan afnemen.” De gemeente wil initiatieven graag bevorderen met informatie en collectieve inkoopacties.
In andere, meer compact gebouwde buurten (lichtgroen op de kaart) is een warmtenet misschien wel haalbaar, al is dat nog lang niet zeker. In sommige van die wijken (de paarse cirkels op de kaart) wordt gedacht aan een warmtenet op basis van aquathermie. Dwars door Heemstede loopt een landelijke transportleiding die ruw drinkwater naar de duinen brengt. Duidelijk is dat hieruit warmte voor een groot deel van het dorp kan worden gewonnen. „Nu zijn we aan het uitrekenen of het financieel haalbaar is en welke wijk het meest geschikt is om ermee te beginnen”, zegt Struijf.
Flatgebouwen
Kanshebbers hiervoor waren al de wijken bij De Glip – Merlenhoven en de Rivierenwijk. Daar is nu ook de Provinciënwijk bij gekomen, waar woningcorporatie Elan Wonen interesse heeft getoond. „Met de flatgebouwen daar kun je meteen grote stappen zetten en het levert een lagere energierekening op voor de bewoners”, zegt Struijf. In de loop van dit jaar komt hierover meer duidelijkheid. Er wordt niet alleen aan zo’n aquathermiewarmtenet gedacht. Gebouw Plein 1 kan wellicht op warmte uit afvalwater (riothermie) worden verwarmd en mogelijk kunnen andere gebouwen daarbij aanhaken. In de nieuwbouw rond de Watertoren kan misschien een klein warmtenet komen en bij de appartementengebouwen in de Schouwbroekerpolder ook. Wijken aan de randen van het dorp kunnen in de toekomst misschien aanhaken bij een Haarlems of Haarlemmermeers waternet. Warmte uit het Spaarne of de Ringvaart kan misschien een rol spelen. Reikhalzend wordt ook uitgekeken naar wat het onderzoek naar aardwarmte gaat opleveren.
Niet alleen wat betreft de mogelijke warmtebronnen is nog veel onduidelijk. Een andere kwestie is de minimale omvang van een warmtenet. Struijf: „In deze wijken staan verschillende soorten huizen door elkaar. Voor sommige woningtypes zal aansluiting op een warmtenet gunstig zijn, voor andere minder. En het uitgangspunt is vrijwilligheid. Als niet genoeg huishoudens mee doen, is elk warmtenet onhaalbaar.”
Nieuwste wijken
De twee donkerblauwe vlekjes op de kaart zijn eilanden van duidelijkheid. Dit zijn de nieuwste wijken – de Vogelwijk bij het station en de woningen aan de Hendrik Andriessenlaan – en hier is de keuze helder. Deze goed geïsoleerde huizen kunnen worden verwarmd met warmtepompen op elektriciteit. Bij de bedrijfsgebouwen op Cruquius en langs de Leidsevaartweg (de paarse gebieden op de kaart) gaat de gemeente kleinschalige collectieve systemen en zon op daken stimuleren. Als een campagneleider zegt Struijf ’we moeten het samen doen’. „Deze opgave is zó groot en zó complex dat we het samen moeten doen. Heemstede kan het niet alleen, en werkt samen met de andere gemeenten in de regio, met de provincie, waterschappen enzovoorts. En we hebben ook de inwoners nodig. Wij willen de aanjager zijn, maar we kunnen het alleen samen met elkaar doen.”
Heemstede Duurzaam
De gemeente communiceert over het verduurzamen van woningen vooral via de website en nieuwsbrief Heemstede Duurzaam. De voorbeeldwoningen van koplopers in het dorp staan centraal. Ook bevat deze website alle informatie over subsidies en financieringsmogelijkheden. Wie zelf iets wil opzetten, kan straks via Heemstede Duurzaam medestanders te zoeken.
Concessies
Bij het isoleren van karakteristieke en monumentale gebouwen zul je altijd wat concessies moeten doen, vindt wethouder Sjaak Struijf. „Plein 1 is prachtig geworden. De gebrandschilderde ramen zijn eruit gehaald, er is glas voor gezet en toen zijn de ramen weer teruggeplaatst. Maar als je er langs loopt zie je toch dat het nét iets anders is dan het was. Zoiets moet je accepteren.” Een ander voorbeeld is dakisolatie; die dwingt soms tot een andere gevelindeling. „Als je iedereen mee wilt krijgen, zul je ook daarover na moeten denken.”
’Iedereen moet mee kunnen doen’
„Iedereen moet mee kunnen doen met de energietransitie naar verwarming zonder aardgas. Ook mensen met een smalle beurs. Anders wordt het verschil tussen de haves en de havenots steeds groter. Warmte mag geen luxeproduct worden. Dit is iets waar ik me zorgen over maak” , zegt Sjaak Struijf, ook wethouder sociaal domein.
De regelgeving hierover is nog niet op orde. Woningeigenaren kunnen bij de overheid nu alleen aanspraak maken op subsidies. „Maar een hybride warmtepomp kost 4000 euro. Zelfs met de subsidie meegerekend, is die alleen te betalen voor mensen met een behoorlijk inkomen.” Makkelijk te verkrijgen, goedkope leningen voor woningeigenaren met een smalle beurs vindt hij een uitstekend idee. „Dat kan één van de instrumenten zijn om iedereen mee te krijgen.” Ook voor verhuurders moet de landelijke regelgeving worden aangepast, vindt hij, zodat obstakels voor verduurzaming uit de weg worden geruimd.
